見出語 |
用例 |
vaidharmyadṛṣṭānta |
NPra 2. 3. 2: vaidharmyeṇāpi / yatra sādhyābhāve hetor abhāva kathyate / tadyathā / yan nityaṃ tad akṛtakaṃ dṛṣṭaṃ yathākāśām iti / nityaśabdenātrānityatvasyābhāva ucyate / akṛtakaśabdenāpi kṛtakatvasyābhāvaḥ / yathā bhāvābhāvo 'bhāva iti // |
vaidharmyadṛṣṭāntābhāsa |
NPra 3. 3. 2: vaidharmyeṇāpi dṛṣṭāntābhāsaḥ pañcaprakāraḥ / tadyathā / (1) sādhyāvyāvṛttaḥ, (2) sādhanāvyāvṛttaḥ, (3) ubhayāvyāvṛttaḥ, (4) avyatirekaḥ, (5) viparītavyatitekaś ceti // |
vaidharmyavatprayoga |
NB 3.25-27: vaidharmyavataḥ prayogaḥ yat sad upalabdhilakṣaṇaprāptaṃ tad upalabhyata eva, yathā nīlādiviśeṣaḥ. na caivam iha / upalabdhilakṣaṇaprāptasya sata upalabdhir ghaṭasya ity anupalabdhiprayogaḥ // asaty anityatve nāsty [eva] sattvam utpattimattvaṃ kṛtakatvaṃ vā/ saṃś ca śabda utpattimān kṛtako vā iti svabhāvahetoḥ prayogaḥ // asaty agnau na bhavaty eva dhūmaḥ / atra cāsti dhūma iti kāryahetoḥ prayogaḥ // NB 3.38: tathā vaidharmyavatprayoge 'pi yaḥ sadvyavahāraviṣaya upalabdhilakṣaṇaprāptaḥ, sa upalabhyata eva / na tathātra tādṛśo ghaṭa upalabhyata ity ukte sāmarthyād eva neha sadvyavahāraviṣaya iti bhavati //
HTU 10: vaidharmyeṇa punaḥ / asaty anityatve na bhavaty eva kṛtakatvaṃ yathākāśādau / śabdas tu kṛtaka iti // HTU 88: tathā vaidharmyavati prayoge vyatirekoktisāmarthyād evānvayaḥ pratipanna iti nānvayaḥ punar ucyate / yan nityaṃ tad akṛtakaṃ dṛṣṭaṃ yathākāśādiḥ kṛtakaś ca śabda iti / vaidharmyavān prayogaḥ //
TSop 3.2: visadṛśo dharmo yasya sa vidharmā tasya bhāvo vaidharmyam / dṛṣṭāntadharmiṇā saha sādhyadharmiṇo hetukṛtaṃ vaisādṛśyam / yasya ca vaidharmyam abhidheyaṃ tad vaidharmyavat / vyatireka HTU 86: vipakṣe ca sādhyanivṛttyā sādhananivṛttir vyatireka ucyate / yathā asaty anityatve na bhavaty eva kṛtakatvaṃ yathākāśādau / |
vastu |
NB 1.15: arthakriyāsāmarthyalakṣaṇatvād (eva) vastunaḥ // |
vipakṣa=asapakṣa |
NPra 2. 2. 3: vipakṣo yatra sādhyaṃ nāsti / yan nityaḥ tad akṛtakaṃ dṛṣṭaṃ yathākāśam iti / HTU 6: ko vā hetor vipakṣaḥ / yatra sādhyābhāvena hetor abhāvo niyamena kathyate / yathākāśādir iti / |
vipakṣaikadeśavṛttiḥ sapakṣavyāpī (anaikāntikahetvābhāsa) |
NPra 3. 2. 2. 4: vipakṣaikadeśavṛttiḥ sapakṣavyāpī yathā / prayatnānantarīyakaḥ śabdo 'nityatvāt / prayatnānantarīyakaḥ pakṣaḥ / asya ghaṭādiḥ sapakṣaḥ / tatra sarvatra ghaṭādau vidyate 'nityatvam / prayatnānantarīyakaḥ pakṣaḥ / asya vidyudākāśādir vipakṣaḥ / tatraikadeśe vidyudādau vidyate 'nityatvaṃ nākāśādau / tasmād etad api vidyudghaṭasādharmyeṇa pūrvavad anaikāntikam // HTU 39: tathā śabdasyāprayatnānantarīyakatve sādhye 'nityatvād iti hetuḥ / sapakṣaikadeśavṛttir vipakṣavyāpy anaikāntikaḥ // aprayatnānantarīya[ka]ḥ śabdasya vidyudākāśādiḥ sapakṣaḥ tatraikadeśe vidyudādau vartate 'nityatvaṃ nākāśādau / prayatnāntarīyakaḥ punaḥ sarvo ghaṭādir vipakṣaḥ / tatra sarvatra vartate // TSop 3.12: tatra prayatnānantarīyakaḥ śabdo 'nityatvād ghaṭavad ity ayaṃ vipakṣaikadeśavṛttiḥ / vidyuti vartamānatvād ākāśādāv avartamānatvāt sapakṣavyāpī tu bhavaty eva / sarvasya prayatnānantarīyakasyānityatvāt / |
vipakṣavyāpin (anaikāntikahetvābhāsa) |
TSop 3.12: vipakṣavyāpī tu bhavaty eva / sarvaprayatnānantarīyake 'nityatvasya gatatvāt / |
viparītavyatireka (vaidharmyadṛṣṭāntābhāsa) |
NB 3.136: viparītavyatireko yathā, yad akṛtakaṃ tan nityaṃ bhavati iti // NPra 3. 3. 2. 5: viparītavyatireko yathā / yad anityaṃ tan mūrtaṃ dṛṣṭam iti vaktavye yan mūrtaṃ tad anityaṃ dṛṣṭam iti bravīti // TSop 3.20: viparītavyatirekaḥ / yathā yad akṛtakaṃ tan nityam / atra hi yan nityaṃ tad akṛtakam iti vaktavye / yad akṛtakaṃ tan nityam iti vadati / |
viparītānvaya(sādharmyadṛṣṭāntābhāsa) |
NB 3.128:tathā viparītānvayaḥ, yad anityaṃ tat kṛtakam iti // NPra 3. 3. 1. 5: viparītānvayo yathā / yat kṛtakaṃ tad anityaṃ dṛṣṭam iti vaktavye yad anityaṃ tad akṛtakaṃ dṛṣṭam iti bravīti // HTU 67: viparītānvayo yathā / yad anityaṃ tat kṛtakaṃ ghaṭādivad ity atrānityatvaṃ sādhyam / sādhyenaiva sādhanaṃ vyāptaṃ kathanīyam / na tu sādhanena vyāptaṃ sādhyaṃ kathyate / atra viparītānvayo dṛṣṭāntābhāsaḥ // TSop 3.19: viparītānvayaḥ / yathā yad anityaṃ tat kṛtakam / atra hi yat kṛtakaṃ tad anityam ity anvaye vaktavye yad anityaṃ tat kṛtakam iti viparītam anvayaṃ karoti sarva ete dṛṣṭāntadoṣāḥ sādharmyeṇa // |
virodha |
NB 3.74-77: dvividho hi padārthānāṃ virodhaḥ // (1) avikalakāraṇasya bhavato anyabhāve 'bhāvād virodhagatiḥ // śītoṣṇasparśavat // (2) parasparaparihārasthita-lakṣaṇatayā vā bhāvābhāvavat // |
viruddakāryopalabdhi |
NB 2.36: viruddhakāryopalabdhir yathā nātra śītasparśo dhūmād iti // |
viruddha (hetvābhāsa) |
NB 3.83-88: dvayo rūpayor viparyayasiddhau viruddhaḥ // kayor dvayoḥ // sapakṣe sattvasyāsapakṣe cāsattvasya // yathā kṛtakatvaṃ prayatnānantarīyakatvaṃ ca nityatve sādhye viruddho hetvābhāsaḥ // anayoḥ sapakṣe 'sattvam, asapakṣe ca sattvam iti viparyayasiddhiḥ // etau ca sādhyaviparyayasādhanād viruddhau // NPra 3. 2. 3: viruddhaś catuḥprakāraḥ / tadyathā / (1) dharmasvarūpaviparītasadhanaḥ, (2) dharmaviśeṣaviparītasādhanaḥ, (3) dharmisvarūpavipparītasadhanaḥ, (4) dharmiviśeṣa-viparītasādhanaś ceti // HTU 24: pakṣasapakṣayor nāsti / vipakṣa evāsti sa viruddhasaṃjñnako hetvābhāsaḥ / sādhyaviparyayasādhanāt // HTU 54: uktāḥ pañcaite viruddhasaṃjñakā hetvābhāsāḥ / TSop 3.14. dvayo rūpayor viparyayasiddhau viruddhaḥ / kayor dvayoḥ / sapakṣe sattvasyāsapakṣe cāsattvasya yathā kṛtakatvaṃ prayatnānantarīyakatvaṃ ca nityatve sādhye viruddhahetvābhāsaḥ // dvayor upādānam asapakṣavyāpyasapakṣaikadeśavṛttitvena bhedāt / anayoḥ sapakṣe 'sattvam asapakṣe ca sattvam iti viparyayasiddhiḥ / etau sādhyaviparyayasādhanād viruddhau // |
viruddhavyāptopalabdhi |
NB 2.37: viruddhavyāptopalabdhir yathā na dhruvabhāvī bhūtasyāpi bhāvasya vināśo hetvantarāpekṣaṇāt // |
viruddhāvyabhicārin |
NB 3.112-121: viruddhāvyabhicāry api saṃśayahetur uktaḥ // sa iha kasmān noktaḥ // anumānaviṣaye 'sambhavāt // na hi sambhavo 'sti kāryasvabhāvayor uktalakṣaṇayor anupalambhasya ca viruddhatāyāḥ // na cānyo avyabhicārī // tasmād avastudarśanabalapravṛttam āgamāśrayam anumānam āśritya tadarthavicāreṣu viruddhāvyabhicārī sādhanadoṣa uktaḥ // śāstrakārāṇām artheṣu bhrāntyā viparītasya svabhāvasya upasaṃhārasambhavāt (/viparītasvabhāvopa-) // na hy asya sambhavo yathāvasthitavastusthitiṣv ātmakāryānupalambheṣu // [t]atrodāharaṇam--- yat sarvadeśāvasthitaiḥ svasambandhibhir yugapad abhisambadhyate tat sarvagatam, yathākāśam // abhisambadhyate [ca] sarvadeśāvasthitaiḥ svasambandhibhir yugapat sāmānyam iti // tatsambandhisvabhāvamātrānubandhinī taddeśasaṃnihitasvabhāvatā // na hi yo yatra nāsti taddeśam ātmanā vyāpnoti iti svabhāvahetuprayogaḥ // dvitīyo 'pi prayogaḥ--- yad upalabdhilakṣaṇaprāptaṃ san nopalabhyate na tat tatrāsti / tad yathā kvacid avidyamāno ghaṭaḥ / nopalabhyate copalabdhilakṣaṇaprāptaṃ sāmānyaṃ vyaktyantarāleṣv iti // ayam anupalambhaprayogaḥ(/anupalambhaḥ) svabhāvaś ca parasparaviruddhārthasādhanād ekatra saṃśayaṃ janayataḥ //
NPra 3. 2. 2. 6: viruddhāvyabhhicārī yathā / anityaḥ śabda kṛtakatvād ghaṭavat / nityaḥ śabdaḥ śrāvaṇatvāt śabdatvavad iti / ubhayoḥ saṃśayahetutvad dvāv apy etāv eko 'naikāntikaḥ samuditāv eva //
HTU 55: viruddhāvyabhicārī nāma na kaścid dhetudoṣo 'stīti na tasyodāharaṇaṃ yuktam / tatrodāharaṇaṃ / yat sarvadeśāvasthitaiḥ svayaṃ ca svasaṃbandhibhir yugapad abhisaṃbadhyate tat sarvagatam / yathākāśam iti / abhisaṃbadhyate ca sarvadeśāvasthitaiḥ svasaṃbandhibhir yugapat sāmānyam iti pailukasya svabhāvahetuprayogaḥ // dvitīyo 'pi prayogaḥ paiṭharasya / yad upalabdhilakṣaṇaprāptaṃ yatra nopalabhyate na tatrāsti / tad yathā kvacid avidyamāno ghaṭaḥ / nopalabhyate copalabdhilakṣaṇaprāptaṃ sāmānyaṃ vyaktyantarāleṣv iti // anupalambho hetuḥ pūrvoktaś ca svabhāvaḥ parasparaṃ bādhayataḥ / saṃśayajananāt / |
vyāpakaviruddhakāryopalabdhi |
TSop 2.9.15) vyāpakaviruddhakāryopalabdhir yathā / nātra tuṣārasparśo dhūmād iti / pratiṣedhyasya tuṣārasparśasya vyāpakaṃ śītaṃ tasya viruddho 'gnis tasya kāryaṃ dhūmas tasya cehopalabdhiḥ / |
vyāpakaviruddhavyāptopalabdhi |
TSop 2.9.11) vyāpakaviruddhavyāptopalabdhir yathā nāyaṃ nityaḥ kadācitkāryakāritvād iti / pratiṣedhyasya nityatvasya niratiśayatvaṃ vyāpakaṃ tasya viruddhaṃ sātiśayatvaṃ tena vyāptaṃ kadācitkāryakāritvaṃ tasya cehopalabdhiḥ / |
vyāpakaviruddhopalabdhi |
NB 2.38: vyāpakaviruddhopalabdhir yathā nātra tuṣārasparśo 'gner iti // TSop 2.9.7) vyāpakaviruddhopalabdhir yathā nātra tuṣārasparśo dahanād iti / niṣedhyasya tuṣārasparśasya vyāpakaṃ śītaṃ tasya viruddho dahanas tasya cehopalabdhiḥ / |
vyāpakānupalabdhi |
NB 2.34: vyāpakānupalabdhir yathā nātra śiṃśapā vṛkṣābhāvāt // TSop 2.9.3) vyāpakānupalabdhir yathā nātra śiṃśapā vṛkṣābhāvāt / pratiṣedhyā hi śiṃśapā tasyāś ca vyāpako vṛkṣas tasyānupalabdhiḥ / |
vādyasiddha (hetvābhāsa) |
NB 3.62: acetanāḥ sukhādaya iti sādhye utpattimatvaṃ anitya[tva]ṃ vā sāṃkhyasya svayaṃ vādino asiddham // HTU 28: acetanah sukhādaya iti sādhye / utpattimattvād iti hetuḥ svayaṃ vādinaḥ sāṃkhyasyāsiddhaḥ / iti vādyasiddha iti // HTU 29: vaiśeṣikasya bauddhaṃ prati kṣamādikaṃ dharmī kāryam iti sādhayataḥ pratikṣaṇaṃ sadṛśāparāparotpatter iti svayaṃ vādino 'siddhaḥ / utpattau siddhāyām api pratikṣaṇasadṛśāparāparotpattir ity asiddhaḥ // |
19件中19件表示