見出語 |
用例 |
pakṣa |
NB 3.36: dvayor apy anayoḥ prayogayor nāvaśyaṃ pakṣanirdeśaḥ // NB 3.39-40: kīdṛśaḥ punaḥ pakṣa iti nirdeśyaḥ // svarūpeṇa eva svayam iṣṭo anirākṛtaḥ pakṣa iti // NB 3.41-43 : svarūpeṇa iti sādhyatveneṣṭaḥ // svarūpeṇa eva iti sādhyatvenaiveṣṭo na sādhanatvenāpi // yathā śabdasyānityatve sādhye cākṣuṣatvaṃ hetuḥ, śabde 'siddhatvāt sādhyam / na punas tad iha sādhyatvenaiveṣṭam, sādhanatvena abhidhānāt // NB 3.44-46: svayam iti vādinā // yas tadā sādhanam āha // etena yady api kvacic chāstre sthitaḥ sādhanam āha: tacchāstrakāreṇa tasmin dharmiṇy anekadharmābhyupagame 'pi yas tadā tena vādinā dharmaḥ svayaṃ sādhayitum iṣṭaḥ, sa eva sādhyo netara ity uktaṃ bhavati // NB 3.47-48: iṣṭa iti yatrārthe vivādena sādhanam upanyastaṃ tasya siddhim icchatā so 'nukto 'pi vacanena sādhyaḥ // tad adhikaraṇatvād vivādasya // NB 3.49: yathā parārthaś cakṣurādayaḥ saṃghātatvāc chayanāsanādyaṅga-vad iti / atrātmārthā ity anuktāv apy ātmārthatā sādhyā / anena(/tena) noktamātram eva sādhyam ity uktaṃ bhavati // NB 3.50: anirākṛta iti, etallakṣaṇayoge 'pi yaḥ sādhayitum iṣṭo 'py arthaḥ pratyakṣānumānapratītisvavacanair nirākriyate, na sa pakṣa iti pradarśanārtham // NB 3.56: evaṃ siddhasya, asiddhasyāpi sādhanatvenābhimatasya svayaṃ vādinā tadā sādhayitum aniṣṭasya uktamātrasya ca viparyayeṇa sādhyaḥ / tenaiva svarūpeṇābhimato vādina iṣṭo 'nirākṛtaḥ pakṣa iti pakṣalakṣaṇam anavadyaṃ darśitaṃ bhavati //
NPra 2.1: tatra pakṣaḥ prasiddho dharmī prasiddhaviśeṣaṇaviśiṣṭatayā svayaṃ sādhyatvenepsitaḥ / pratyakṣādyaviruddha iti vākyaśeṣaḥ / tadyathā / nityaḥ śabdo 'nityo veti //
HTU 4: tatra pakṣaḥ prasiddho dharmī prasiddheṇa viśeṣeṇa viśiṣṭaḥ svayaṃ sādhayitum iṣṭaḥ pratyakṣādyaviruddhaḥ / yathā śabdo dharmī anityatvena viśeṣeṇa viśiṣṭaḥ sādhyate kṛtakatvād iti hetuḥ // |
pakṣaikadeśāsiddha(hetvābhāsa) |
HTU 30: pakṣaikadeśāsiddho yathā / cetanās taravaḥ svāpād iti hetuḥ / digambarasya svayaṃ vādinaḥ pakṣaikadeśāsiddhaḥ / na hi sarve vṛkṣā rātrau patrasaṃkocabhājaḥ // HTU 31: tathā pṛthivyādikaṃ dharmī buddhimaddhetujanyam iti sādhye kāryatvād iti hetur bauddhaṃ praty asiddhaḥ / pratyakṣānupalambhanibandhano hi kāryakāraṇabhāvo bauddhasya pṛthivyādau na siddhaḥ // vihārāhārādiṣu siddhaṃ cet tadā pakṣaikadeśāsiddhaḥ // |
pakṣābhāsa |
NB 3.51-55: tatra (1) pratyakṣanirākṛto yathā aśrāvaṇaḥ śabda iti // (2) anumānanirākṛto yathā nityaḥ śabda iti // (3) pratītinirākṛto yathā acandraḥ śaśī iti // (4) svavacananirākṛto yathā na anumānaṃ pramāṇam iti // catvāraḥ pakṣābhāsā nirākṛtā bhavanti // NPra 3. 1: sādhayitum iṣṭo 'pi pratyakṣādiviruddhaḥ pakṣābhāsaḥ / tadyathā / (1) pratyakṣaviruddhaḥ, (2) anumānaviruddhaḥ, (3) āgamaviruddhaḥ, (4) lokaviruddhaḥ, (5) svavaccanaviruddhaḥ, (6) aprasiddhaviśeṣaṇaḥ, (7) aprasiddhaviśeṣyaḥ, (8) aprasiddhobhayaḥ, (9) prasiddhasaṃbandhaś ceti // HTU 11: kaḥ punaḥ pakṣābhāsaḥ / yaḥ pakṣa ivābhāsate / na tu sākṣāt pakṣo bhavati / pratyakṣādibhir bādhitatvāt / |
parārthānumāna |
NB 3.1-2: trirūpaliṅgākhyānaṃ parārthānumānam // kāraṇe kāryopacārāt // NB 3.3-7: tad dvividham // prayogabhedāt // (1) sādharmyavad (2) vaidharmyavac ceti // nānayor arthataḥ kaścid bhedaḥ // anyatra prayogabhedāt // HTU 7: etad eva ca hetos trirūpavacanaṃ parapratyāyanāya prayujyamānaṃ parārtham anumānam ucyate / yathā anityaḥ śabda iti pakṣavacanaṃ kṛtakatvād iti hetuvacanam / ghaṭādivad iti sapakṣavacanam / ākāśavad iti vipakṣavacanam // 8. tat punar dvividhaṃ dṛṣṭam / (1) sādharmyeṇa (2) vaidharmyeṇa ca / TSop 3.1: trirūpaliṅgākhyānaṃ parārtham anumānam / pūrvam uktaṃ yat trirūpaṃ liṅgaṃ tasya yat prakāśakaṃ vacanaṃ tat parārtham anumānaṃ kāraṇe kāryopacārāt / anumānakāraṇe trirūpaliṅge kāryasyānumānasyopacārāt samāropāt / yathā naḍvalodakaṃ pādaroga iti / tad dvividhaṃ prayogabhedāt / (1) sādharmyavat / (2) vaidharmyavac ca // |
pramāṇa (& prameya) |
NB 1.20-21: arthasārūpyam asya(=pratyakṣasya) pramāṇam // tadvaśād arthapratītisiddher iti // NPra 4: ātmapratyāyanārthaṃ tu pratyakṣānumānaṃ ca dve eva pramāṇe // HTU 91: cakṣuḥśrotraghrāṇajihvākāyākhyāni pañcendriyāṇi tadāśritāni pañca jñānāni pramāṇāni / tadgrāhyā viṣayā rūpaśabdagandharasasparśākhyāḥ prameyāṇi pañcaiva // HTU 92. tac ca pratyakṣaṃ nāmajātyādikalpanārahitaṃ nirvikalpakam abhrāntaṃ ca yadi bhavati / tadā pramāṇam ucyate / darśitasyārthasyāvisaṃvādanāt // HTU 96. tad eva ca pratyakṣaṃ pramāṇam / pramāṇam arthapratītirūpaṃ phalaṃ ca tādṛśam eva / na pramāṇaphalayor bhedaḥ kaścid asti // TSop 1.1: hitāhitaprāptiparihārahetur niyamena pramāṇam iti saṃkṣepatas tad vyutpādyate // pramāṇam avisaṃvādi jñānam / visaṃvādanaṃ visaṃvādaḥ / na visaṃvādo 'visaṃvādaḥ / sa yasyāsti tad avisaṃvādi / saṃvādy evety arthaḥ / avisaṃvādaḥ punar upadarśitārthapratibaddhārthakriyāprāpaṇam / prāpaṇam api prāpakatvaṃ tadyogyatā ca / avyavahitāyām arthakriyāyāṃ pramāṇasya prāpakatvam eva / vyavahitāyāṃ pravarttakatvam api / prāpakatvaṃ copadarśakatvam eva / karaṇadharmasyopadarśakatvasya grahaṇād gṛhītagrāhiṇām akaraṇatvena vyudāsān nātivyāpitā / ata evācāryo Dharmottaro 'py āha // メyenaiva prathamam upadarśitārthas tenaiva pravartitaḥ puruṣaḥ prāpitaś cārthaḥ kim anyenādhikaṃ kāryam / marīcikājalajñānādīny upadarśitārthapratibaddhārthakriyāprāṇāsaṃbhavād eva nirastānītiモ / jñānagrahaṇena cājñānasya indriyāder nirāsaḥ / karaṇavihitapratyayena ca gṛhītagrāhiṇaḥ / tena yad abhimatārthakriyāsamarthārthaprāpaṇayogyam apūrvaviṣayaṃ jñānaṃ tat pramāṇam // 1.2: tad dvividham / pratyakṣam anumānaṃ ca / 1.4: cakāraḥ pratyakṣānumānayos tulyabalatvaṃ samuccinoti / yathārthāvinābhāvitvāt pratyakṣaṃ pramāṇam / tathānumānam apy arthāvinābhāvi pramāṇam iti / tad uktam // メarthasyāsaṃbhave 'bhāvāt pratyakṣe 'pi pramāṇatā / pratibaddhasvabhāvasya taddhetutve samaṃ dvayamモ iti // ...ātmasattālābhe sarvapramāṇānāṃ svakāraṇāpekṣatvān na jyeṣṭhetarabhāvakalpanā sādhvīti / evaṃ pratyakṣānumānabhedena dviprakāram eva pramāṇam // 1.5.: dvividhavacanenaikaṃ pramāṇaṃ trīṇi catvāri pañca ṣaḍ iti vipratipattayo nirasyante / TSop 1.20: arthasārūpyam asya(=pratyakṣasya) pramāṇaṃ / tadvaśād arthapratītisiddheḥ / iha yasmād viṣayād vijñānam udeti tatsarūpaṃ tad bhavati / atatsarūpeṇa jñānenārthavedanāyogāt / tathā hi vijñānaṃ bodhamātrasvabhāvam utpadyate / tadā nīlasyedaṃ vedanaṃ pītasyeti pratikarmavyavasthā na syāt / yādṛśaṃ hi tan nīle pīte 'pi tādṛśaṃ ceti / arthasārūpye tu sati yasyaivākāram anukaroti jñānaṃ tatsaṃvedanaṃ bhavati nānyasya / tac cāsya sārūpyaṃ niyatārthapratītivyavasthāyāṃ sādhakatamatvāt pramāṇam / na caitat mantavyam / kathaṃ sādhyasādhanayor abheda iti / janyajanakabhāvenātra sādhyasādhanabhāvābhāvāt / vyavasthāpyavyavasthāpakabhāvena caikasyāpi ghaṭate / nāpi lokabādhā / loko 'pi kadācid ekadhanurādikaṃ kartṛtvādinā vadaty eva / tathā hi vaktāro bhavanti / dhanur vidhyati / dhanuṣā vidhyati / dhanuṣo nisṛtya saro vidhyatīti / etena pūrvaṃ pūrvaṃ jñānaṃ pramāṇam uttaram uttaraṃ phalam iti pramāṇaphalabhrāntir apāstā // TSop 2.3: pramāṇaphalavyavasthā 'trāpi pratyakṣavat / yathā pratyakṣe tasyaiva nīlādisārūpyaṃ pramāṇam uktaṃ nīlādipratītiś ca phalaṃ tathātrāpi vahnyādyākāraḥ pramāṇaṃ vahnyādivikalpanarūpatā ca phalam iti / |
pramāṇaphala |
NB 1.18-19: tad eva ca pratyakṣaṃ jñānaṃ pramāṇaphalam // arthapratītirūpatvāt // NB 2.4: pramāṇaphalavyavasthātrāpi pratyakṣavat // NPra 4. 3: ubhayatra tad eva jñānaṃ phalam adhigamarūpatvāt / savyāpāravatkhyāteḥ pramāṇatvam iti // HTU 96: ad eva ca pratyakṣaṃ pramāṇam / pramāṇam arthapratītirūpaṃ phalaṃ ca tādṛśam eva / na pramāṇaphalayor bhedaḥ kaścid asti // TSop 1.19: tad eva pratyakṣaṃ jñānaṃ pramāṇaphalam / arthapratītirūpatvāt yad evānantaram uktaṃ pratyakṣaṃ jñānaṃ tad eva pramāṇasya phalam / arthasya pratītir avagamaḥ / tadrūpatvāt / yadi tad eva jñānaṃ pramāṇaphalaṃ neṣyate tadā bhinnaviṣayatvaṃ syāt pramāṇaphalayoḥ / na caitad yuktam / na hi paraśvādike khadiraprāpte palāśe cchidā bhavati // |
prasiddhasaṃbandha(pakṣābhāsa) |
NPra 3.1.1: prasiddhasaṃbandho yathā / śrāvaṇaḥ śabda iti // HTU 19: [prasiddhasaṃbandho] yathā vāyur asthirasvabhāva iti //
|
pratibandha (see svabhāvapratibandha) |
|
pratijñādoṣa |
NPra 3.1.1: eṣāṃ vacanāni dharmasvarūpanirākaraṇamukhena pratipādanāsaṃbhavataḥ sādhanavaiphalyataś ceti pratijñādoṣāḥ // |
prativādyasiddha (hetvābhāsa) |
NB 3.61: cetanās tarava iti sādhye sarvatvagapaharaṇe maraṇaṃ prativādy-asiddham, vijñāneindriyāyur nirodhalakṣaṇasya maraṇasyānenābhyupagamāt, tasya ca taruṣv asambhavāt // HTU 27: cetanās tarava iti sādhye sarvatvagapaharaṇe maraṇād iti hetuḥ prativādino bauddhasyāsiddha iti prativādyasiddhaḥ / caitanyādinirodhasya bauddhenopagamāt // TSop 3.11: cetanās tarava iti sādhye sarvatvagapaharaṇe maraṇaṃ prativādyasiddham / vijñāṇendriyāyurnirodhalakṣaṇasya maraṇasyānenābhyupagamāt / acetanāḥ sukhādaya iti sādhya utpattimattvam anityatvaṃ vā sāṃkhyasya svayaṃvādino 'siddham / atra cotpattimattvam anityatvaṃ vā paryāyeṇa hetur na yugapat / tathā hi parārtho hetūpanyāsaḥ / parasya cāsata utpāda utpattimattvaṃ sataś ca niranvayo vināśo 'nityatvam siddham iti / |
pratyakṣa |
NB 1.2-3: dvividhaṃ samyagjñānam // pratyakṣam anumānaṃ ca // NB 1.4: tatra pratyakṣaṃ kalpanāpoḍham abhrāntam // NB 1.6: tayā(=kalpanayā) rahitaṃ timirāśubhramaṇauyānasaṃkṣobhādyanāhita-ibhramaṃ jñānaṃ pratyakṣam // NB 1.7-11: tac caturvidham // (1) indriyajñānam // ... (2) manovijñānam // ... (3) ātmasaṃvedanam // ... (4) yogijñānaṃ ceti // NB 1.12: tasya viṣayaḥ svalakṣaṇam // NB 1.18-19: tad eva ca pratyakṣaṃ jñānaṃ pramāṇaphalam // arthapratītirūpatvāt // NB 1.20-21: arthasārūpyam asya(=pratyakṣasya) pramāṇam // tadvaśād arthapratītisiddher iti //
NPra 4. 1: tatra pratyakṣaṃ kalpanāpoḍhaṃ yaj jñānam arthe rūpādau nāmajātyādikalpanārahitam / tad akṣam akṣaṃ prati vartata iti pratyakṣam //
HTU 90: pratyakṣaṃ kīdṛśam / pratyakṣaṃ kalpanāpoḍham abhrāntam / pratigatam āśritam akṣaṃ yad vijñānaṃ tat pratyakṣam / pañcendriyāśrayāṇi jñānānīti yāvat / atyādayaḥ krāntādyarthe dvītyayeti samāsena pratyakṣaśabdo vācyaliṅgaḥ siddhaḥ / pratyakṣo bodhaḥ pratyakṣā buddhiḥ / pratyakṣaṃ jñānam ity upapannaṃ bhavati // 92. tac ca pratyakṣaṃ nāmajātyādikalpanārahitaṃ nirvikalpakam abhrāntaṃ ca yadi bhavati / tadā pramāṇam ucyate / darśitasyārthasyāvisaṃvādanāt // 94. tatra trividhaṃ pratyakṣam / (1) vyavahāram apekṣya indriyajñānam / (2) sarvacittacaitānāṃ svarūpasaṃvedanaṃ svasaṃvedanam / (3) bhūtārthabhāvanāprakarṣaparyantajaṃ yogijñānaṃ ceti // 95. tasya viṣayaḥ svalakṣaṇam / arthakriyāsamarthaṃ tu svalakṣaṇam ucyate / sāmānyaṃ tu nārthakriyāsamartham /
TSop 1.3: pratigatam āśritam akṣaṃ pratyakṣam / atyādayaḥ krāntādyarthe dvitīyayeti samāsaḥ // prāptāpannālaṅgatisamāseṣu paraval liṅgapratiṣedhaḥ / tena pratyakṣaḥ pratyayaḥ pratyakṣā buddhiḥ / pratyakṣaṃ jñānam iti siddhaṃ bhavati / akṣāśritatvaṃ ca pratyakṣasya vyutpattimātranimittaṃ / pravṛttinimittaṃ tu sākṣātkaraṇam eva / tena yat kiṃcid viṣayasya sākṣātkāri jñānaṃ tat sarvaṃ pratyakṣaśabdavācyaṃ sidhyati / TSop 1.6: tatra pratyakṣaṃ kalpanāpoḍham abhrāntam / yaj jñānaṃ kalpanayā kalpanātvena rahitam abhrāntaṃ ca tad eva pratyakṣam / ... tādātmyapratiṣedhasyātrābhimatatvāt / ata eva vivṛtaṃ kalpanayā kalpanātvena rahitam iti / TSop 1.8: ataś ca vijñānaṃ viṣayasākṣātkāri niyamena kalpanāvibhramābhyāṃ viparītaṃ bhavat kalpanāpoḍham abhrāntaṃ cāvatiṣṭhate / tatra kalpanāpoḍhapadenānumānasya nirodhaḥ / abhrāntapadena dvicandrajñānādeḥ / TSop 1.9: abhrāntagrahaṇenāpi śuklaśaṅkhādau pītaśaṅkhādivijñānaṃ nirasyate / saty api bhrame 'rthakriyāvisaṃvādābhāvāt / nāpi tad anumānaṃ yujyate 'liṅgajatvāt / ataḥ pratyakṣam iti / kathaṃ punar etad abhrāntagrahaṇenāvisaṃvādārthena nirasyate / ucyate / adhyavasitārthākārapratirūpārthakriyāprāpter asaṃbhavāt / yadi hy avisaṃvāditāmātreṇa pramāṇaṃ syāt, keśoṇḍukādijñāne 'pi ālokādeḥ saṃvādasaṃbhavāt tad api pramāṇaṃ syāt // TSop 1.10: tat pratyakṣaṃ caturvidhaṃ / (1) indriyajñānaṃ (2) mānasaṃ (3) svasaṃvedanaṃ (4) yogijñānaṃ ceti // TSop. 1.11: ....prakāracatuṣṭayākhyānena yair indiryam eva draṣṭṛ kalpitam mānase ca pratyakṣe doṣa udbhāvitaḥ, svasaṃvedanaṃ nābhyupagataṃ yogijñānaṃ ca yogina eva na santi kutas teṣāṃ jñānam iti te sarve nirastā bhavanti // |
pratyakṣaviruddha(prakṣābhāsa) |
NPra 3.1.1: tatra pratyakṣaviruddho yathā / aśrāvaṇaḥ śabda iti // HTU 12: sa tu pakṣābhāsaḥ / yathā dhūmādir dharmī buddhimatā hetunā janyata iti sādhye / pratyakṣaviruddhaḥ pakṣābhāsaḥ / pratyakṣeṇa vahnijanyasya dhūmasya darśanāt // |
pratyakṣābhāsa |
NPra 4. 4: kalpanājñānam arthāntare pratyakṣābhāsam / yaj jñānaṃ ghaṭaḥ paṭa iti vā vikalpayataḥ samutpadyate tadarthasvalakṣaṇāviṣayatvāt pratyakṣābhāsam // HTU 93: anyad api savikalpakaṃ jñānaṃ pratyakṣābhāsaḥ / bhrāntaṃ cārthe 'pi taimirikasya dvicandrajñānam / śuktikāyāṃ rajatajñānaṃ sthāṇur ayaṃ puruṣo veti jñānam / anyad api jñānaṃ pratyakṣābhāsaḥ pradarśitārthāprāpakatvāt // |
pratykṣanirākṛta (pakṣābhāsa) |
NB 3.51: tatra pratyakṣanirākṛto yathā aśrāvaṇaḥ śabda iti // |
pratītinirākṛta (pakṣābhāsa) |
NB 3.53: pratītinirākṛto yathā acandraḥ śaśī iti // |
pratītiviruddha (pakṣābhāsa) |
HTU 16: pratītiviruddho yathā / kiyatkālasthāyī kṛtako 'nitya iti / kiyatkālasthāyino 'pi kṛtakāḥ sarve nityā iti lokapratīteḥ // |
16件中16件表示